Praca na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim to temat, który wzbudza wiele pytań zarówno u świeżo upieczonych rodziców, jak i u pracodawców. Zmieniające się przepisy, różne zasady dotyczące zasiłku macierzyńskiego oraz elastyczne formy zatrudnienia sprawiają, że wiele osób zastanawia się, czy na macierzyńskim można pracować, ile można dorobić do macierzyńskiego i jakie aktywności są dozwolone bez ryzyka utraty świadczeń.
W tym artykule wyjaśniam zasady podejmowania pracy w trakcie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, przedstawiam obowiązki wobec ZUS oraz omawiam najczęściej zadawane pytania w praktyce.
Urlop macierzyński jest okresem przeznaczonym na regenerację po porodzie oraz opiekę nad dzieckiem. Zasadniczo celem tego urlopu jest odpoczynek i ochrona zdrowia, dlatego praca na macierzyńskim u tego samego pracodawcy nie jest co do zasady dopuszczalna. W czasie urlopu macierzyńskiego pracownik jest formalnie zwolniony ze świadczenia pracy i nie powinien wykonywać obowiązków wynikających z umowy o pracę.
Nie oznacza to jednak całkowitego zakazu podejmowania aktywności zawodowej. Możliwe jest wykonywanie pracy na innej podstawie prawnej, w szczególności:
umowa zlecenie,
umowa o dzieło,
działalność nierejestrowana,
działalność gospodarcza.
Warunkiem jest, aby tego rodzaju praca nie była wykonywana na rzecz pracodawcy, u którego trwa urlop macierzyński. W przeciwnym razie pracodawca naruszyłby przepisy, a ZUS mógłby zakwestionować prawo do zasiłku.
Zasiłek macierzyński z ZUS a podjęcie pracy to jedno z kluczowych zagadnień. Podstawowa zasada brzmi: samo podjęcie dodatkowego zajęcia nie powoduje utraty prawa do zasiłku, o ile nie dochodzi do świadczenia pracy na podstawie stosunku pracy u tego samego pracodawcy.
ZUS dopuszcza dorabianie, pod warunkiem że:
praca jest wykonywana u innego podmiotu,
praca jest wykonywana na innej podstawie niż umowa o pracę u pracodawcy, który udzielił urlopu macierzyńskiego,
praca nie zagraża opiece nad dzieckiem.
W praktyce wiele kobiet podejmuje współpracę na umowy cywilnoprawne, zakłada działalność gospodarczą lub wykonuje zlecenia dla innych firm.
W przypadku urlopu rodzicielskiego zasady są bardziej elastyczne niż przy urlopie macierzyńskim. Praca na urlopie rodzicielskim jest dozwolona, również u pracodawcy, który udziela tego urlopu, ale obowiązują konkretne limity.
Pracownik może pracować do 1 lub 2 etatów? Nie. Kluczowa zasada to:
Pracownik może wykonywać pracę maksymalnie do połowy etatu u tego samego pracodawcy.
W zamian za to proporcjonalnie wydłuża się urlop rodzicielski. Osoba korzystająca z tego rozwiązania pobiera zasiłek macierzyński, który zostaje odpowiednio obniżony, bo uzyskuje dodatkowy dochód.
Takie elastyczne łączenie pracy z urlopem rodzicielskim jest coraz popularniejsze, ponieważ pozwala powoli wracać na rynek pracy, nie rezygnując z opieki nad dzieckiem.
W czasie urlopu macierzyńskiego nie wolno pracować u swojego pracodawcy nawet w obniżonym wymiarze. Przepisy są w tym zakresie jednoznaczne.
Możliwość łączenia pracy z opieką nad dzieckiem pojawia się dopiero na urlopie rodzicielskim. W praktyce oznacza to, że jeśli ktoś zastanawia się, czy na urlopie macierzyńskim można pracować u tego samego pracodawcy, odpowiedź brzmi: nie.
Natomiast pracowanie u innego podmiotu na umowie cywilnoprawnej jest jak najbardziej dopuszczalne, podobnie jak prowadzenie działalności gospodarczej.
Praca na macierzyńskim może być dobrym sposobem na utrzymanie aktywności zawodowej i zwiększenie dochodów, o ile jest zgodna z przepisami. Najczęściej stosowane formy dorabiania to:
umowa zlecenie z innym podmiotem niż pracodawca,
działalność gospodarcza (nowa lub już prowadzona przed ciążą),
praca w formie freelance,
umowa o dzieło,
działalność nierejestrowana.
Wiele kobiet decyduje się również na rozwój własnego biznesu internetowego, tworzenie treści, sprzedaż online lub świadczenie usług zdalnych.
Co ważne, ZUS nie nakłada limitów dochodowych, dlatego pytanie ile można dorobić do macierzyńskiego ma prostą odpowiedź: można dorobić dowolnie dużo, o ile przestrzega się zasad dotyczących rodzaju zatrudnienia.
Nie ma ustawowego limitu dorabiania dla osób pobierających zasiłek macierzyński. ZUS nie obniża świadczenia z powodu osiągania dodatkowych dochodów, pod warunkiem że:
praca nie jest wykonywana u pracodawcy, który udziela urlopu macierzyńskiego,
praca nie odbywa się w ramach stosunku pracy u tego samego pracodawcy,
praca jest wykonywana na dopuszczalnej podstawie zatrudnienia.
Wyjątkiem jest urlop rodzicielski łączony z pracą na pół etatu u pracodawcy, gdzie zasiłek jest proporcjonalnie obniżany, ale nadal przysługuje.
Jeżeli kobieta zdecyduje się pracować u innego pracodawcy, może to zrobić zarówno na:
umowie zlecenie,
umowie o dzieło,
umowie o pracę.
Jedynym ograniczeniem jest to, żeby praca ta nie była uznana za świadczenie obowiązków wobec dotychczasowego pracodawcy. W przeciwnym razie ZUS może uznać, że kobieta faktycznie wróciła do pracy, co spowoduje utratę prawa do zasiłku.
Tak. Prowadzenie działalności gospodarczej jest jedną z najbezpieczniejszych form pracy podczas pobierania zasiłku. Osoba może:
rozpocząć działalność,
kontynuować działalność rozpoczętą przed porodem,
zawiesić i odwiesić działalność w dowolnym momencie.
ZUS nie ogranicza osiąganych w ten sposób dochodów, a zasiłek macierzyński jest wypłacany niezależnie od przychodów firmy.
Urlop rodzicielski daje największą elastyczność, dlatego wiele osób planuje powrót do aktywności zawodowej właśnie w tym okresie. Można pracować:
u swojego pracodawcy, ale maksymalnie na pół etatu,
u innego pracodawcy na dowolnych warunkach,
na umowach cywilnoprawnych,
prowadząc działalność gospodarczą.
Zasiłek nadal przysługuje, choć w przypadku pracy u swojego pracodawcy będzie pomniejszony proporcjonalnie.
Do najczęstszych pomyłek należą:
podjęcie pracy u tego samego pracodawcy w trakcie urlopu macierzyńskiego,
wykonywanie obowiązków służbowych mimo formalnego urlopu,
niezgłoszenie do ZUS działalności gospodarczej lub umowy zlecenia,
nieświadome wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy podczas pobierania zasiłku,
błędne założenie, że istnieją limity dorobienia.
Świadomość przepisów jest kluczowa, aby nie utracić świadczenia.
Praca na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim jest możliwa, ale obowiązują konkretne zasady, których należy przestrzegać, aby nie narazić się na utratę zasiłku lub zarzut naruszenia przepisów.
Najważniejsze wnioski:
na urlopie macierzyńskim nie wolno pracować u tego samego pracodawcy,
można pracować na umowach cywilnoprawnych lub prowadzić działalność,
urlop rodzicielski można łączyć z pracą do połowy etatu u pracodawcy,
ZUS nie nakłada limitu zarobków przy pracach poza stosunkiem pracy,
dorabianie jest dozwolone i nie wpływa na zasiłek macierzyński,
praca na urlopie rodzicielskim pozwala stopniowo wracać do życia zawodowego.
Dla wielu rodziców praca na macierzyńskim lub rodzicielskim jest formą wsparcia finansowego oraz sposobem na utrzymanie kontaktu z zawodową rzeczywistością. Kluczem jest świadomość, jakie formy zatrudnienia są dopuszczalne, a które mogą prowadzić do utraty prawa do świadczeń.
