Fundacja rodzinna to stosunkowo nowe rozwiązanie prawne w Polsce, które szybko zdobywa zainteresowanie przedsiębiorców planujących długoterminowe zabezpieczenie swojego majątku i sukcesję biznesu. W wielu krajach europejskich fundacje rodzinne od lat funkcjonują jako narzędzie planowania podatkowego i ochrony majątku. W Polsce przepisy wprowadzone ustawą o fundacji rodzinnej obowiązują od 2023 roku, a już teraz widać, że cieszą się dużą popularnością. W artykule wyjaśniamy krok po kroku, na czym polega fundacja rodzinna, jakie daje korzyści i jakie obowiązki wiążą się z jej prowadzeniem.
Fundacja rodzinna to osoba prawna powołana na podstawie aktu założycielskiego fundacji rodzinnej lub testamentu. Jej głównym celem jest gromadzenie i zarządzanie majątkiem w interesie rodziny, a także zapewnienie ciągłości prowadzenia biznesu. Fundacja rodzinna nie prowadzi działalności gospodarczej w szerokim znaczeniu, ale może inwestować środki, kupować określone aktywa czy posiadać udziały w spółkach.
W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca może przekazać majątek do fundacji, która następnie wypłaca świadczenia członkom rodziny zgodnie z zapisami statutu. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie rozdrobnienia majątku w przypadku dziedziczenia.
Fundacja rodzinna jest szczególnie korzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców, którzy:
posiadają firmy rodzinne i chcą je przekazać kolejnym pokoleniom,
mają znaczny majątek i zależy im na jego ochronie przed podziałem,
myślą o zoptymalizowaniu podatków związanych z sukcesją,
chcą uniknąć konfliktów rodzinnych przy dziedziczeniu,
planują stworzenie profesjonalnej struktury zarządzania aktywami.
Warto dodać, że fundacja rodzinna sprawdza się także w przypadku osób, które posiadają nieruchomości inwestycyjne, papiery wartościowe czy inne aktywa generujące przychody.
Opodatkowanie fundacji rodzinnej jest jednym z kluczowych aspektów, które zainteresują przedsiębiorców. Sama fundacja rodzinna korzysta z preferencyjnych zasad, ponieważ nie płaci podatku dochodowego od przychodów z określonych źródeł. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie wypłaty świadczeń beneficjentom.
Beneficjenci należący do najbliższej rodziny (tak zwana grupa zerowa) są całkowicie zwolnieni z podatku. W przypadku dalszych krewnych stawka podatku może wynosić 15 procent. Dodatkowo fundacja rodzinna nie płaci podatku CIT od większości działań inwestycyjnych, co czyni ją atrakcyjnym narzędziem planowania podatkowego.
Jednym z częstych pytań przedsiębiorców jest to, czy fundacja rodzinna musi płacić składki na ZUS. Odpowiedź brzmi: nie. Fundacja rodzinna nie jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne. Nie prowadzi bowiem działalności gospodarczej w klasycznej formie, ani nie zatrudnia pracowników w taki sposób jak spółka. Dzięki temu nie generuje dodatkowych kosztów związanych z ubezpieczeniami społecznymi.
Fundacja rodzinna może inwestować i kupować określone aktywa. Zalicza się do nich przede wszystkim:
nieruchomości,
papiery wartościowe,
udziały i akcje w spółkach,
obligacje,
instrumenty finansowe.
Co istotne, fundacja rodzinna może także nabywać rzeczy ruchome, takie jak dzieła sztuki, ale nie może prowadzić działalności typowo operacyjnej, np. handlowej czy usługowej. Dzięki temu jej rola sprowadza się głównie do zarządzania majątkiem i jego pomnażania.
Założenie fundacji rodzinnej nie jest procesem natychmiastowym, jednak w praktyce trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Kluczowym dokumentem jest akt założycielski fundacji rodzinnej lub testament. Następnie konieczne jest sporządzenie statutu, powołanie organów fundacji, wniesienie majątku oraz wpis do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez sąd.
Czas trwania procedury zależy głównie od sprawności przygotowania dokumentów i obciążenia sądu rejestrowego.
Tak, fundacja rodzinna ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości zgodnie z ustawą o rachunkowości. Oznacza to, że musi sporządzać sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej, które podlega zatwierdzeniu i publikacji. Księgowość jest niezbędna do prawidłowego rozliczania przychodów, wydatków i świadczeń wypłacanych beneficjentom.
Prowadzenie ksiąg rachunkowych wiąże się z kosztami, dlatego przedsiębiorcy planujący utworzenie fundacji powinni uwzględnić je w budżecie.
Ustawa o fundacji rodzinnej z 26 stycznia 2023 roku wprowadziła do polskiego prawa nową instytucję. Dokument reguluje między innymi:
zasady tworzenia fundacji,
cele, dla których może zostać powołana,
sposób zarządzania majątkiem,
obowiązki w zakresie księgowości,
kwestie opodatkowania fundacji rodzinnej.
To właśnie ta ustawa stanowi podstawę prawną działania fundacji i daje przedsiębiorcom narzędzie do skutecznego zarządzania sukcesją.
Jak już wspomniano, fundacja rodzinna nie płaci podatku od dochodów osiąganych z działalności inwestycyjnej, z wyjątkiem pewnych źródeł przychodu, jak np. działalność gospodarcza wykraczająca poza dozwolone ramy. Opodatkowanie fundacji rodzinnej pojawia się przede wszystkim na etapie wypłaty świadczeń beneficjentom.
Pod względem podatkowym fundacja rodzinna stanowi więc korzystniejsze rozwiązanie niż bezpośrednie dziedziczenie czy klasyczne spółki kapitałowe.
Akt założycielski fundacji rodzinnej to dokument powołujący ją do życia. Sporządza się go w formie aktu notarialnego. Musi zawierać między innymi:
nazwę i siedzibę fundacji,
cel jej działania,
dane fundatora,
zasady przekazywania świadczeń beneficjentom,
informacje o wniesionym majątku.
Na podstawie aktu powstaje statut fundacji, który szczegółowo reguluje jej funkcjonowanie.
Fundacja rodzinna zobowiązana jest co roku przygotować sprawozdanie finansowe. Dokument ten obejmuje bilans, rachunek zysków i strat oraz informacje dodatkowe. Sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej musi być zatwierdzone przez odpowiedni organ, a następnie złożone do sądu rejestrowego.
Brak terminowego złożenia sprawozdania może skutkować karami finansowymi, dlatego przedsiębiorcy powinni traktować ten obowiązek poważnie.
Kolejną istotną kwestią są koszty uzyskania przychodu. Fundacja rodzinna może zaliczać do nich wydatki związane z zarządzaniem majątkiem, np. koszty obsługi prawnej, doradczej, czy koszty administracyjne. Dzięki temu realne obciążenia podatkowe fundacji można dodatkowo obniżyć.
Fundacja rodzinna to nowoczesne narzędzie dla przedsiębiorców, którzy chcą skutecznie zaplanować sukcesję i ochronę majątku. Daje korzyści podatkowe, eliminuje konieczność płacenia ZUS, a jednocześnie zapewnia pełną kontrolę nad sposobem zarządzania aktywami. Kluczowe znaczenie ma jednak prawidłowe przygotowanie dokumentów, w tym aktu założycielskiego fundacji rodzinnej i statutu.
Dzięki ustawie o fundacji rodzinnej polscy przedsiębiorcy zyskali możliwość korzystania z rozwiązań od lat stosowanych w innych krajach. To szansa na zbudowanie stabilnych struktur, które ułatwią rozwój biznesu i zabezpieczą interesy kolejnych pokoleń.
